ชื่อเรื่อง                   ยุทธศาสตร์มหาดไทย (2538)

วัตถุประสงค์         1.  เพื่อให้กระทรวงมหาดไทยมียุทธศาสตร์การบริหารราชการในระยะ  10  ปีข้างหน้าที่เหมาะสมสอดคล้องกับสภาวะแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง

                              2.   เพื่อให้ผู้บริหารระดับสูงของกระทรวงมหาดไทยใช้เป็นกรอบทิศทางกำหนดนโยบาย  แผนงาน  โครงการ  เพื่อพัฒนาโครงสร้าง  ระบบงาน  และบุคลากรของกระทรวงมหาดไทย

ข้อค้นพบ              1. แนวโน้มสภาพแวดล้อมภายนอกที่มีผลกระทบต่อภารกิจของกระทรวงมหาดไทยในทศวรรษหน้า คือ  ปัญหาชายแดนจะมีมากขึ้น  การไหลบ่าของแรงงานต่างชาติ  ผู้อพยพเข้าเมืองแบบผิดกฎหมาย  ปัญหาชนกลุ่มน้อยคนต่างวัฒนธรรม  การขยายตัวกิจการชายแดน  ปัญหาอาชญากรรมเพิ่มขึ้น  การแย่งชิงทรัพยากรเพิ่มขึ้น  ความยากจนรุนแรงขึ้น  ความคาดหวังคุณภาพการบริหารมากขึ้น  การบรรเทาสาธารณภัยขยายตัว  การขยายและพัฒนาเมือง  การกระจายอำนาจเป็นรูปธรรมมากขึ้น  การปฏิรูปทางการเมือง  การกระจายอำนาจและการปรับบทบาทภูมิภาค

  2.จุดแข็งจุดอ่อนของกระทรวงมหาดไทยในภาพรวม

จุดแข็ง  เป็นกระทรวงหลักของประเทศ  มีอำนาจหน้าที่ตามกฎหมายค่อนข้างกว้างขวางหลายด้าน  มีบุคลากรจำนวนมากกระจายทั่วประเทศ  มีหลักสูตรการพัฒนาบุคลากรชัดเจน  มีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศมาปรับใช้ในการกำกับ  ติดตาม  ประเมินผลงาน  มีประสบการณ์ด้านการวางแผนอย่างต่อเนื่อง  ปรับกิจกรรมเพื่อขอรับสนับสนุนงบประมาณได้คล่องตัว

จุดอ่อน  ภารกิจกว้างขวาง  ซับซ้อน  ซ้ำซ้อนกับหน่วยงานอื่น  การจัดโครงสร้างองค์กรส่วนใหญ่เน้นหน้าที่งาน  (by  function)  มากเกินไป  การบริหารงานบุคคลในส่วนภูมิภาคขาดเอกภาพและใช้บุคลากรที่ซ้ำซ้อนกัน  กรมราชทัณฑ์ขาดบุคลากร  ขาดกิจกรรมถ่ายทอดงานเพื่อรองรับการกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น  ขาดมาตรฐานการชี้วัดผลงาน  ส่วนราชการบางแห่งขาดกรอบแนวคิดที่ชัดเจน  เป้าหมายโครงการด้านสังคมไม่ชัดเจน  ส่วนราชการใช้ประโยชน์จากแผนมหาดไทยแม่บทน้อย  และมักให้ความสำคัญนโยบายเน้นหนักประจำปีมากกว่าทิศทางระยะยาว  บุคลากรส่วนใหญ่ยังติดยึดกับการทำงานเอกสารมากกว่าการทำงานกับสื่ออิเล็กทรอนิกส์  ขาดแผนหลักด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ  ไม่สามารถชี้นำการคัดเลือกและจัดลำดับความสำคัญงาน/โครงการ  การจัดสรรงบประมาณขาดทิศทาง  การเมืองเข้าแทรกแซงการบริหารงานบุคคล  โครงการจำนวนมากสูญเปล่าและขาดการติดตามประเมินผล

ข้อเสนอ            1.  วิสัยทัศน์กระทรวงมหาดไทย

      · เป็นองค์กรที่มุ่งมั่นสร้างผลงานเกี่ยวกับการบำบัดทุกข์  บำรุงสุข  ให้เป็นที่ยอมรับของบุคคลทุกฝ่ายและเป็นที่พึ่งของประชาชนทุกระดับ

      · เป็นองค์กรประสานงาน  อำนวยการ  กำกับ  ตรวจสอบ  ควบคุมการดำเนินงานของหน่วยงานในระดับพื้นที่ทั้งในระดับภูมิภาคและระดับท้องถิ่น

     · เป็นกลไกของรัฐในการเชื่อมโยงและผนึกกำลังกับภาคธุรกิจเอกชน  และประชาชนเพื่อการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืนร่วมกัน

     · เป็นองค์กรที่มีความเป็นเลิศในการให้บริการ  โดยจัดวางระบบบริหารจัดการ  มีโครงสร้างที่เหมาะสม  นำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้  ลดขั้นตอนการปฏิบัติงานที่ยุ่งยาก  ซ้ำซ้อน  และกระจายอำนาจอการตัดสินใจลงไปยังระดับต่างๆ  เพื่อให้เกิดความคล่องตัว  และอาศัยระบบการวางแผนและโครงการเป็นเครื่องมือในการบริหาร

                          2. ประเด็นยุทธศาสตร์หลักที่กระทรวงมหาดไทยต้องดำเนินการในระยะ 10 ปีข้างหน้า

(1)  การปรับปรุงส่วนภูมิภาคและส่วนท้องถิ่นในบริบทของการกระจายอำนาจและการมีส่วนร่วมของประชาชน

(2)  การอำนวยความยุติธรรม  การส่งเสริมความมั่นคงและการรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน

(3)  การเพิ่มศักยภาพในการบริหารกิจการชายแดน

(4)  การส่งเสริมและการควบคุมการขยายตัวของชุมชนเมือง

(5)  การจัดการปัญหาการใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพื่อให้เกิดความสมดุลในการใช้และการรักษาสิ่งแวดล้อม

(6)  การขยายและปรับปรุงการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย

(7)  การคุ้มครองสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานและประโยชน์ของผู้บริโภค

(8)  การปรับปรุงคุณภาพชีวิตของประชาชนให้เท่าเทียมกัน

(9)  การพัฒนาองค์การและทรัพยากรบุคคล

3.      ภารกิจหลักของกระทรวงมหาดไทยในอนาคต

ให้บริการแก่ประชาชนทุกกลุ่มในเรื่องการเสริมสร้างความมั่นคง  การรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน  การอำนวยความยุติธรรม  การป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย  การส่งเสริมการจัดระเบียบด้านทรัพยากรธรรมชาติธรรมชาติสิ่งแวดล้อมและชุมชน  การคุ้มครอง  และการรักษาป้องกันสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานและการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชน

       ทั้งนี้  กระทรวงมหาดไทยจะปรับบทบาทให้คงเหลือเฉพาะในส่วนของการประสานงานและอำนวยการ  การกำกับ  ตรวจสอบ  ควบคุม  ส่งเสริมและสนับสนุนการประสานเชื่อมโยงกับฝ่ายต่างๆ  เป็นหลัก  และถ่ายโอน  กระจายอำนาจให้แก่หน่วยงานราชการอื่น  ท้องถิ่น  และภาคเอกชน  ไปดำเนินการตามศักยภาพและความพร้อม  โดยกระทรวงมหาดไทยจะคงดำเนินการเองเฉพาะในส่วนที่มีความเข้มแข็งและยังขาดผู้รับผิดชอบที่เหมาะสมเท่านั้น

       ในการดำเนินงานของกระทรวงมหาดไทย  จะถือว่า  องค์กรภูมิภาคทั้งระดับจังหวัดและอำเภอ  คือ หัวใจสำคัญในฐานะเป็นกลไกการประสานงานระหว่างส่วนกลางและส่วนท้องถิ่น  โดยส่วนกลางสนับสนุนเทคนิควิชาการและบริการด้านต่างๆ  ที่จำเป็น

ปีงบประมาณที่ศึกษา                        2538

ผู้วิจัย                                    สถาบันที่ปรึกษาเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพในราชการ

เจ้าหน้าที่                                   นายประเสริฐ  แย้มสรวล